تغییر ریل از «جراحی اقتصادی» به «جراحی تیم اقتصادی» / رئیسی، رکورددار «پرتغییرترین کابینه تاریخ جمهوری اسلامی» + جدول

• طرح های اقتصادی کابینه به ثمر ننشست و دولت با تورمی بی سابقه رو به رو شد. همین امر باعث استعفاء، عزل و استیضاح وزرای اقتصادی دولت گردید و این تیم تقریبا تمام اعضای اصلی خود را از دست داد.

• استیضاح فاطمی امین، وزیر پرحاشیه وزارت صمت دولت سیزدهم بار دیگر باعث ایجاد تغییر در کابینه سید ابراهیم رئیسی شد. کابینه دولت رئیسی پرتغییرترین کابینه تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. تاکنون چند وزیر از این کابینه استعفاء داده، برخی عزل شده و برخی هم استیضاح شده اند. اما این تغییرات چه گستره ای داشته و به چه علت رخ داده است؟

• استعفای وزرای کار، راه و شهرسازی و آموزش و پرورش و همچنین برکناری وزیر جهاد کشاورزی، رئیس کل بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، تغییر رئیس سازمان امور مالیاتی و در آخر استیضاح وزیر صمت تغییرات اصلی و عمده کابینه دولت سیزدهم هستند. همچنین، اخباری در رابطه با استیضاح خاندوزی، وزیر اقتصاد و نیز استعفاء یک یا دو وزیر دیگر به گوش می رسد.

• این میزان تغییرات در کمتر از دو سال نشان از بی ثباتی دولت دارد. نکته مهم این است که غالب وزرا و اعضای تغییر کرده از مسئولین اقتصادی دولت بوده اند. افزایش تورم، بالا رفتن قیمت اجناس مختلف، وضعیت نابسامان خودرو و مسکن و ... از مشکلات جدی و اصلی دولت در یک سال اخیر بوده است. این در حالی است که دولت سیزدهم با وعده تحول در اقتصاد روی کار آمد و عبارت «جراحی اقتصادی» تا مدت ها بر سر زبان تیم اقتصادی کابینه بود. با این حال، طرح های اقتصادی کابینه جدید به ثمر ننشست و دولت با تورمی بی سابقه رو به رو شد. همین امر باعث استعفاء، عزل و استیضاح وزرای اقتصادی دولت گردید و این تیم تقریبا تمام اعضای اصلی خود را از دست داد.

• یک مساله در بین اعضاء اقتصادی دولت سیزدهم بیش از همه برجسته است. بیشتر اعضاء تیم اقتصادی دولت به نوعی به دانشگاه امام صادق (ع) وصل بوده و هستند.

• دانشگاه امام صادق (ع) نقش برجسته ای در شکل گیری کابینه دولت سیزدهم داشته است. نه فقط تیم اقتصادی دولت، بلکه سایر بخش های کابینه هم وزرا و اعضاء اصلی خود را از بین فارغ التحصیلان این دانشگاه جذب کرده اند. با این حال، تمرکز ما در این گزارش بخش اقتصادی کابینه دولت است.

• در جدول زیر آن دسته از اعضای اقتصادی کابینه سید ابراهیم رئیسی که از ابتدای شکل گیری دولت تا کنون روی کار آمده و از جمله فارغ التحصیلان یا اساتید دانشگاه امام صادق (ع) هستند، معرفی می گردند.

• نکته مهم در رابطه با تیم اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع)، پشتوانه نظری و تئوریک آن است. مسعود درخشان، اقتصاددانی که چند روز پیش در برنامه جهان‌آرا حضور یافت و با موسی غنی نژاد به مناظره نشست استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) و مهم ترین تئوریسین اقتصادی این دانشگاه است. درخشان همچنین یکی از تئوریسین های نزدیک به جبهه پایداری و دولت سایۀ سعید جلیلی است. شاید بتوان سعید جلیلی را مرکز ثقل تیم اقتصادی دولت دانست. نقطۀ ثقل و مرکزی که محدود به فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق (ع) هم نمی‌شود. چند روز پیش تصویری از یکی از جلسات قدیمی جلیلی با مسعود درخشان منتشر شد که در آن، فاطمی امین هم حضور داشت. در واقع، تاثیر درخشان بر افکار تیم اقتصادی دولت فراتر از دانشگاه امام صادق (ع) است. این افکار نه فقط از طریق آکادمی بلکه از طریق حزب و جریان سیاسی خاصی بر بدنه اقتصادی دولت تزریق شده است.

فکر درخشانی که اقتصاد را از درخشش می اندازد

• مسعود درخشان از جمله تئوریسین هایی است که عقاید بلندپروازانه اما غیرعملی دارد. او حتی معتقد به بقای تحریم ها است و در فیلم تبلیغاتی ریاست جمهوری سعید جلیلی گفت؛ اگر همین فردا تحریم ‎ها لغو شد آن وقت من می ‎گویم که ما همه باید عزا بگیریم. از نظر من در تاریخ صد ساله کشور از آغاز تاریخ کشف نفت در کشور تا اکنون هیچ لطف الهی از ناحیه نفت بر مردم ایران نیامده جز این تحریم اخیر. او همچنین همه کسبه ایران را نیروهایی معرفی کرد که به اقتصاد کشور ضربه می‌زنند! او گفته است: «این مسخره‌بازی بود که خبرگزاری‌های خارجی به راه انداخته بودند که اگر دلار برسد به قیمت ۲۰۰۰ تومان، نظام واژگون می‌شود، ولی الآن دلار به بیش از ۳۰۰۰ تومان رسید و بحمدالله نظام اسلامی پابرجا و محکم است.»

• درخشان همچنین از جمله منتقدان مذاکرات هسته ای در وین بوده است. او در یک مصاحبه گفته بود: این یک ذهنیت غلطی است که در مسئولان کشور شکل گرفته که اگر توافق وین اتفاق بیفتد می‌توانیم ۲ میلیون و دویست هزار بشکه صادر کنیم... از همین رو من متعجب هستم که چرا مذاکره‌کنندگان وین آنجا نشسته‌اند. مگر اینکه در مورد امور دیگری مثل مسائل تحریم‌های بانکی و امثال آن می‌خواهند توافق کنند و برای آن هم نباید اینقدر هزینه زیاد بدهند .

• درخشان در مناظره اخیر با غنی نژاد نیز حرف های عجیبی زد. او حتی اعتبار گوگل را هم زیر سوال برد و آن را منبعی شیطانی دانست. درخشان منکر سیستم بازار جهانی است و برای تحقیقات علمی دانشگاهی جهانی اعتباری قائل نیست (اینجا بخوانید). این باورهای غالبا غیرعملی و عجیب باعث درخود فرو رفتن، سولیپسیسم و دورشدن از واقعیات عملی اقتصاد می شود. همین امر باعث ضعف شدید تیم اقتصادی دولت سیزدهم شد که به واسطۀ دانشگاه امام صادق (ع) و برخی جریانات سیاسی تحت تاثیر افکار درخشان هستند.

• اقتصاد علمی است مبتنی بر واقعیات، محاسبات و به اصطلاح دو دو تا چهارتای عملی. این علم جایی برای افکار دور از واقعیت و ایده های بلندپروازانه ندارد. شاید به همین علت باشد که با وجود تاثیر کل کابینه دولت از جریان راست گرای دانشگاه امام صادق (ع) اما تغییرات اصلی کابینه در بخش اقتصادی رخ داده است. واقعیات اقتصادی قدرتمندتر هستند و به سرعت خود را در اعداد و ارقام و زندگی روزمره مردم نشان می دهند. این واقعیات ممکن است در سیاست خارجه، فرهنگ و جامعه دیرتر خود را به نمایش بگذارند اما در واقعیت، تفاوتی با مسائل اقتصادی ندارند. مسائل امروز اقتصادی ما نمایش دهنده بحران عمومی سیاست ورزی در کشور است. تنها تفاوت این است که این بحران خود را در اقتصاد زودتر و عینی تر نشان داده است.

بیشتر بخوانید:

• «رکوردشکنی» رئیسی با «دور تند» خانه‌تکانی در کابینه / ایراد، ضعف وزراست یا بی‌برنامگی دولت؟

• انتقاد شدید روزنامه «جوان» از انتخاب وزیران بی‌تجربه و ناکارآمد

• چرا استیضاح وزیر اقتصاد، «بایگانی» شد؟

۲۱۲۲۰