گزارش تحلیلی حاضر تاکید دارد که ناجنبش آرایش برای مخفی سازی چهره در برابر دوربین‌های شناسایی چهره، آغاز روند آنتاگونیسم و پیش‌آمد مرحله‌ای جدید از تقابل است.
فروزان آصف‌نخعی: وزیر جوان دولت روحانی حالا متوجه یک خطر بزرگ شده است؛ خطری که پی‌آمد آن حضور زنان نقاب پوش به زودی در سراسر کشور خواهد بود. آیا نقاب مذکور به صورت «پوشیه» یا «برقع» خواهد بود؟ اما در سخنان وزیر جوان، موضوع فراتر از این حرف‌هاست؛ محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات در کانال تلگرامی خود هوشیارانه از روش‌های سیستم هوشمند پلیس برای شناسایی زنان بی‌حجاب تحت عنوان «خطای بزرگ» یاد می‌کند و می‌نویسد:«خطای بزرگی می‌کنند؛ دقت سیستم بررسی امنیتی و پلیسی را در معرض و تقابل با عموم می‌گذارند.هم ضعف‌هایش آشکار می‌شود و هم ممکن است کارآیی خود را از دست بدهد.از فردا احتمالا تبلیغ «آرایش (گریم) ضد تشخیص چهره پلیس» یا چیزی شبیه این رونق خواهد یافت.» این دیدگاه حاکی از یک پیش‌بینی مهم حکایت می‌کند؛ رفتن به سوی صنعت آرایش به معنای ناجنبشی که قادر است نقابی برای حرکت پنهانی و اقیانوسی باشد.
بر این اساس روایت جهرمی وزیرارتباطات دولت روحانی، روایتی چندلایه از عکس‌العمل جامعه نسبت به شیوه مقابله با بی‌حجابی را نشان می دهد. شاید مواضع او یادآور روایت «رابرت الکس جانسون از «نقاب از نگاه یونگ» است. یونگ از نقاب نامرئی یاد می‌کند که « توسط اجتماع بر فرد تحمیل می‌شود و هر چقدر تأثیر این تحمیل زیاد باشد ضخامت نقاب بیشتر است» جانسون در ادامه می‌افزاید:« این ما هستیم که تصمیم می‌گیریم قهرمان باشیم یا بمیریم. شاید نقابی برای خود ساختیم که بتوانیم از مرحله‌ای عبور کنیم » او با تاکید بر این که «در آن موقعیت شاید نقاب یک حفاظ برای ما بود» می افزاید: «مهمترین نکته مورد توجه این است که انسان نباید با نقاب خود یکی شود و همیشه باید به خاطر داشته باشد که در زیر نقاب چه کسی است؟»
تقابل در دو لایه سطح و عمق
رفتن به لایه‌های زیرین و اقیانوسی شدن، نتیجه بخش بودن نحوه عملکرد دوربین‌ها را به چالش می‌کشد. این چالش یکی در لایه اجتماعی و سطح، به‌راه‌حل‌های فوری و فوتی و انتظامی توجه می‌کند و دیگری به راه‌حل‌ها از زاویه «امکان» تحقق به موضوع حجاب اجباری به‌هر نحو ممکن می‌پردازد. در این تقابل جلیل رحیمی جهان آبادی نماینده مجلس بودکه در «استوری» مجازی خود با انتشار تصویری، به سخنان اخیر سردار رادان درباره دوربین‌های طرح حجاب واکنش کنایی نشان داد و در حوزه سطح راه حل دوربین را ناکام دانست و نوشت: «جناب رادان دوربین‌هاتو تست کن فکر کنم خطا میده!» او در استوری خود نشان داد که بر اساس گزارش دوربین‌ها خودی می‌تواند غیرخودی تلقی شود.
با این وجود فرمانده فراجا عملکرد دوربین‌ها را دقیق می‌داند. هرچند اعلام کرده برای بار نخست احتمال تجدید نظر با اعتراض مردم وجود دارد، ولی به گزارش فارس بنا به گفته سردار رادان «مستندات پلیس کاملا درست بوده و امکان خطا در دوربین‌های به کار گرفته شده در طرح عفاف و حجاب وجود ندارد. اگر برای بار دوم پیامک کشف حجاب به فرد ارسال شود دیگر هیچ گذشتی در کار نخواهد بود و فرد در ادامه با مدارک و مستندات به مرجع قضایی معرفی می‌شود» این سخنان در پی آن اعلام شد که پلیس آمار «کشوری» ۲۶ فروردین یعنی روز نخست بررسی های چهره نگاری از طریق سیستم‌های هوشمند یعنی دوربین های نصب شده در معابر را اعلام کرد. در این‌باره فارس خبر داد «در اولین روز اجرای طرح عفاف و حجاب، ۳۵۰۰ پیامک کشف حجاب متصدیان واحدهای صنفی به آنها ارسال شد. طرح جدی پلیس در راستای مقابله با کشف حجاب از صبح روز شنبه ۲۶ فروردین ماه در معابر، اماکن و خودروها کلید خورد.»
فارس در خبری دیگر به نقل از سردار کیقباد مصطفایی فرمانده نیروی انتظامی استان کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به شروع طرح جدید حجاب و عفاف در کشور به نوع برخورد با بدحجابی و بی‌حجابی در کهگیلویه و بویراحمد از ارسال ۱۳۲۵ مورد پیام برای کشف حجاب کنندگان خبر داد.
واکنش عباس عبدی پژوهش‌گر و روزنامه‌نگار با اعلام «هشدار» درباره «معنای آمار پیامک‌های کشف حجاب» ارسالی پلیس در یک استان آن‌روی دیگر اقدام در برابر روندهای اقیانوسی را حکایت می‌کرد. عباس عبدی اصلاح طلب در توئیتی نوشت: « جمعیت این استان سنتی کمتر ازیک درصد کشور است اگر فرض کنیم فقط ۲ درصد زنان هم شناسایی شده باشند و نسبت این ارقام در دیگر مناطق ایران چندین برابر بیشتر است، در این صورت حداقل ده میلیون خانم مشمول این پیامک‌ها می‌شوند. به معنای این آمار فکر کرده‌اید؟ یعنی شکست مطلق.»
عکس العمل استراتژیک
واکنش‌ها نسبت به بی‌حجابی، گسترده است، ولی یکی از مهمترین آنها رخداد گفت‌وگو میان قطب‌ها و یا از منظر حقوق اساسی شهروندان است. عکس‌العمل نادرست مسئولان و موقعیت اقیانوسی شدن عکس العمل زنان، در برخورد هوشیارانه مدرس حوزه علمیه آیت الله ناظم زاده قمی به‌طور کامل هویداست. او در بیانیه‌ای ضمن تاکید بر تایید نزول آیات حجاب ، در عین حال «نزاع و توهین به زنان بی‌حجاب» را «شرعا، حرام» اعلام کرد و محروم کردن افراد بی‌حجاب از خدمات عمومی را بی‌فایده دانست به این معنا که «هیچ کمکی به ترویج حجاب نمی‌کند»
او باذکر آیه ۳۱ سوره نور قُل لِلمُؤمِناتِ یَغضُضنَ مِن اَبصارِهِنَّ… و لا یُبدینَ زینَتَهُنَّ اِلّا ما ظَهَرَ مِنها وَ لیَضرِبنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیوبِهِنَّ تاکید کرد که بحثش موضوع بدحجابی و بی حجابی است، که این مقوله «از بی بند و باری و یا بی عفتی خارج است.» وی می افزاید:« آیه برجسته‌ای که در قرآن کریم برای پوشش بانوان نازل شده آیه شریفه ۳۱ سوره نور است که در بالا ذکر شد. مشابه این آیه با تفاوتی، در سوره احزاب آیه ۵۹ نیز می باشد...مخاطب این آیه شریفه، زنان مومنه هستند و با زنان غیر مومنه کاری ندارد و همان طور که زنان مومنه موظف به خواندن نماز و گرفتن روزه و سایر تکالیف الهی هستند، موظف به رعایت حجاب نیز می باشند وگرنه مرتکب گناه می شوند.»
اما از منظر حقوقی محمدهادی جعفرپور حقوقدان، نکته ای اساسی را متذکر می‌شود. او می‌گوید: «ماموران خدوم پلیس می‌دانند در اعمال قانون حجاب، حکم قضایی لازم است نه دستور مافوق.» او تاکید می‌کند: «آنچه این روزها از سوی برخی مسئولین خاصه رئیس پلیس کشور در باب مسئله ی حجاب مطرح می شود با مفاد ماده ۶۳۸قانون مجازات اسلامی در تعارض آشکار بوده،سبب مسئولیت انتظامی و کیفری کسانی خواهد شد که بدون توجه به الزامات قانونی اتخاذ تصمیم می کنند.» او می‌افزاید: «بنا به آنچه گفته شد بیانیه و اظهارنظر اخیر رئیس پلیس کشور در مقوله‌ی حجاب سبب طرح این پرسش است که این نهاد انتظامی بنا به کدام مصوبه ی قانونی صالح به اعمالِ رفتارهایی از قبیل توقیف خودرو و یا حتی ارسال پیامک، تهدید به پلمب اماکن عمومی،عدم ارائه ی خدمات به بانوان بدون حجاب شرعی است؟ پلیس و نیروی انتظامی که بالذات تحت اوامر مقام قضایی واجد صلاحیت می‌شود بنا به کدام مجوز قانونی واجد چنین صلاحیتی شده که به بهانه‌ی عدم رعایت حجاب اقدام به انتشار بیانیه و تهدید اشخاص به توقیف خودرو آنها می‌کند؟ آیا در اتخاذ چنین دستوراتی مقررات منشور حقوق شهروندی ،آیین دادرسی کیفری و مهم تر از این مقررات، اصول قانون اساسی جایگاهی دارد؟»
یک نتیجه‌گیری کلیدی
نقد طیف‌های سیاسی و دفاع فرماندهی فراجا، از عملکرد دوره جدید تقابل به‌اصطلاح هوشمند از طریق دوربین‌های نصب شده به‌منظور چهره‌شناسی در معابر حاکی از آن است که این گفت‌وگو می‌تواند به درگیری های گسترده در بخش‌های اجتماعی منتهی شود. هرچند مسئولان بر تذکر لسانی تاکید کنند.
اما سوال کانونی آن است که اگر هویت نقش، یعنی آرایش به منظور گول زدن دوربین‌های هوشمند تبدیل به رویه شود همان‌که در بیان جهرمی وزیر جوان دولت روحانی آمده است، و هویت دوم (نقاب + چهره آرایش شده برای مقابله با شناسایی دوربین‌ها) به‌جای هویت شخص بنشیند، آنگونه که یونگ می‌گوید، به معنای آن خواهد بود که هویت چهره عوض کرده و پیروزی به هر نحو ممکن جایگزین آن شده است. از این رو نهادینه شدن «گریم» و «آرایش» زنان می‌تواند مرحله جدیدی از حرکت سیاسی و تقابلی زنان علیه دوربین‌های هوشمند باشد که کم اهمیت پنداشتن آن ، به معنای عدم درک حرکت اقیانوسی جامعه در این سبک و سیاق «ناجنبشی» جدید است. به این معنا که ابتدا همه چیز به هم می‌ریزد و پیروز می‌شود و سپس صدایش در می‌آید.
بیشتر بخوانید:
-
«تجمع اعتراض به مقررات پوشش و حجاب» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
-
روایت وضعیت تهران در آغازین روز اجرای طرح هوشمند حجاب / شنبه موعود از شنبه شروع نشد!
-
هشدار عبدی درباره «معنای آمار پیامک‌های کشف حجاب» ارسالی پلیس در یک استان
-
برهانی، حقوقدان: بیزحمت «مستند قانونی» این «تذکر» و این «توقیف را بفرمایید
-
ماموران خدوم پلیس می‌دانند در اعمال قانون حجاب، حکم قضایی لازم است نه دستور مافوق
-
نماینده مجلس: سردار رادان عزیز! به «احضار بی‌حجاب‌ها» ورود نکنید / دشمن، «دام جدیدی» پهن کرده
۲۱۶۲۱۶
