برخی صاحب‌نظران حوزه محیط زیست با تکیه بر تجارب گذشته بر این باورند؛ "هوشمندسازی فرآیند کنترل و حفاظت از پارک ملی گلستان" شاید کمک‌حالی برای حفاظت فیزیکی باشد اما نمی‌تواند اهرمی مؤثر برای پایان‌دادن به جنایات علیه محیط‌بانان و شهادت آنان باشد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، از ابتدای سال جاری تاکنون و در فاصله اردیبهشت تا مرداد، طی مدت فقط 100 روز دو تن از محیط‌بانان پارک ملی و ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان هدف گلوله‌های سربی متخلفان شکار صید قرار گرفته به درجه رفیع شهادت رسیدند.
این فاجعه تلخ برای محیط‌بانان که سربازان خط مقدم دفاع از ذخایر ژنتیکی و زیستی کشور تلقی می‌شوند؛ سبب شد شورای راهبری پارک ملی گلستان با حضور استانداران سه استان گلستان، خراسان شمالی و سمنان به‌ریاست شینا انصاری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست تشکیل شود.
در این جلسه، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از دستور ویژه رئیس جمهور برای هوشمندسازی فرآیند کنترل و حفاظت از پارک ملی گلستان خبر داد. شینا انصاری خاطرنشان کرد که این دستور در راستای کاهش تعارضات محیط‌بانان و به‌عنوان پایلوت در یکی از ارزشمندترین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره کشور یعنی پارک ملی گلستان انجام خواهد شد تا در صورت موفقیت در سایر مناطق حفاظت‌شده، پناهگاه‌های حیات وحش و پارک‌های ملی کشور تسرّی یابد.
استفاده از فناوری‌های نوین، پهپادهای نظارتی، کنار اصلاح قانون‌های حمایت از محیط‌بانان از جمله موضوعات مطرح‌شده در جلسه شورای راهبری پارک ملی گلستان بود؛ تا بخشی از چالش‌های پارک ملی گلستان مانند کمبود نیروی انسانی و تجهیزات لجستیکی و خودرویی جبران شود.
هرچند طرح این موضوع کاهش دغدغه‌های علاقه‌مندان به محیط زیست را به‌همراه داشت؛ اما واقعیت آن است که محیط‌بانان چندان به اجرای این طرح خوش‌بین نیستند؛ زیرا در دهه گذشته نیز چنین طرحی در پارک ملی گلستان انجام شد؛ اما بدون هیچ ثمر و نتیجه‌ای در بایکوت خبری به پستوی خانه محیط زیست رفت.
مدیری که هوشمندسازی را به فنا داد
در سال 1397 و بر اساس تفاهم‌نامه سه‌جانبه استانداری گلستان، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پروژه تشخیص و هشدار سریع آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان آغاز شد، 120 سنسور در مناطق مختلف پارک ملی گلستان جاگذاری شد و چهار دوربین در منطقه تنگه‌گل، تنگراه، موزه و ایران‌پل نصب شد تا علاوه بر پایش حریق در موضوعاتی مانند نظارت تصویری بر پارک ملی گلستان، شمارش وحوش، کنترل جاده و شکارچیان غیرمجاز کمک‌حال محیط‌بانان شود.
اما تساهل و تسامح مدیرکل وقت و البته کم‌توجهی و اغماض دستگاه‌های نظارتی سبب شد طرح پس از چند سال نصفه‌ونیمه بایکوت شود. مدیریت ناکارآمد و مبهم محیط زیست گلستان در اواخر دهه 90 سبب شد به‌اذعان برخی مسئولان ده‌ها دستگاه از سنسورهای نصب‌شده، سیستم‌های تغذیه نیرو و حتی فیبر نوری به‌سرقت برود و این طرح چندمیلیاردی با شکست روبه‌رو شود؛ طرحی که می‌توانست حافظ جان محیط‌بانان شود اما بایگانی شد.
اجرای ناقص این پروژه کمک‌حالی برای محیط‌بانان نبود؛ تا جایی که در همان سال، شهادت محیط‌بان حاج تاج‌محمد باشقره رقم خورد و علی‌رغم گذشت 7 سال از شهادت وی، به‌لطف کم‌توجهی مدیران وقت، پرونده شهادت باشقره به نتیجه‌ای نرسید و قاتل یا قاتلان محیط‌بان باشقره، همچنان مشغول تاراج حیات وحش و تهدید جان محیط‌بانان دیگر هستند.
امور نمایشی حافظ جان محیط‌بانان نیست
یکی از محیط‌بانان پارک ملی گلستان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم در گرگان اظهار کرد: تصویب و اجرای چنین طرح‌هایی فقط یک نمایش است و هیچ اثری در حفاظت جان محیط‌بانان ندارد.
وی که نخواست نامش در این گزارش قید شود ادامه داد: مگر طرح قبلی به نتیجه رسید؟ مگر کسی با عاملان شکست پروژه قبلی برخورد کرد؟ آیا مدیر قبلی در جایی پاسخگو بود؟
این محیط‌بان ادامه داد: هرچند اجرای طرح‌های هوشمندسازی و بهره‌گیری از تکنولوژی برای حفاظت محیط زیست مؤثر است؛ ولی باید بپذیریم چنین طرح‌هایی مکمل حفاظت فیزیکی هستند.
وی گفت: ابتدا باید وضعیت نیروی انسانی را بهبود بخشید؛ مشکلات ساختاری در تجهیزات و ادوات لجستیکی را برطرف کرد و سپس به‌دنبال بهره‌گیری از تکنولوژی باشیم، موفقیت این طرح‌ها نیازمند تداوم حمایت‌های مالی، قانونی و مشارکت گسترده‌تر نهادها و جوامع محلی است.
تجهیزات پیشرفته محیط‌بانی فراهم شود
علی‌اصغر طهماسبی، استاندار گلستان هم در جلسه شورای راهبری پارک ملی گلستان، بر لزوم تأمین تجهیزات پیشرفته محیط‌بانی تأکید کرده و معتقد است این تجهیزات شامل پهپادهای نظارتی، عینک‌های دید در شب، جلیقه‌های ضدگلوله و نوسازی خودروهای حفاظتی است که نه‌تنها ایمنی محیط‌بانان را افزایش می‌دهند، بلکه کارایی آنها در مقابله با شکار غیرمجاز و مدیریت بحران‌هایی مانند آتش‌سوزی را بهبود می‌بخشند.
تدبیری کنیم تا محیط‌بانان دیگر شهید نشوند
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در همان جلسه به موضوعات قابل‌تأملی اشاره کرد از جمله اینکه متأسفانه در گذشته نقش مردم در اساسنامه شورای راهبری پارک ملی گلستان کمرنگ شده است و این اساسنامه باید به‌نفع مردم محلی اصلاح شود.
حمید ظهرابی گفته بود: با شهادت همکار محیط‌بان‌مان محمود شه‌مرادی، تعداد شهدای این پارک به سه تن رسید و ما باید تدابیری بیندیشیم که از وقوع چنین اتفاقاتی در آینده جلوگیری کنیم. حفاظت صرف در دنیا و نگاه سخت‌افزاری به امر حفاظت از حیات وحش و حذف مردم از صحنه حفاظت روشی منسوخ است و ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره پاسخی به این نیاز است.
یک جای کار می‌لنگد
در همین باره نماینده مردم گرگان و آق‌قلا در مجلس شورای اسلامی نیز بر ضرورت استفاده گسترده‌تر از فناوری‌های نوین برای حمایت از محیط‌بانان تأکید کرد و گفته که دولت و وزارت جهاد کشاورزی باید با بهره‌گیری از تکنولوژی، حفاظت از این نیروهای خط مقدم را ارتقا دهند، مجلس هم آمادگی دارد با اصلاح قوانین مرتبط، پشتیبانی قوی‌تری از محیط‌بانی و جنگل‌بانی ارائه کند.
رمضان‌علی سنگدوینی با اشاره به جان‌باختن دو محیط‌بان طی مدت حدود 100 روز معتقد است: وقتی چنین اتفاقات تلخی رخ می‌دهد، یعنی نقاط ضعف جدی در سیستم حفاظتی وجود دارد و باید هرچه سریع‌تر تجهیزات و امکانات محیط‌بانان را در همه جنبه‌ها به‌روز و کامل کنیم.
وی با تأکید بر یک نکته کلیدی که سال‌هاست مورد مناقشه موافقان و مخالفان قرار دارد گفته است: اگر قرار است به محیط‌بانان سلاح داده شود، باید مطمئن باشیم که این سلاح توان دفاع از جان آنها را دارد. جنگل‌ها و مراتع گسترده‌اند و نمی‌توان با چند نیروی محدود مقابل شکارچیان و متخلفان مقابله کرد. مسئولان باید پیشنهادهایی ارائه دهند که با استفاده از تجهیزات پیشرفته، هم امنیت محیط‌بانان افزایش یابد و هم شکارچیان غیرقانونی به‌سرعت شناسایی شوند.
سنگدوینی همچنین گفته است: وقتی خاطیان با استفاده از دوربین‌های مداربسته و سیستم‌های هوشمند شناسایی شوند، روند دستگیری آنها ساده‌تر می‌شود، این امر باعث می‌شود نیروهایی که سال‌ها برای آموزش آنها هزینه شده است، محافظت شوند و خانواده‌هایشان نیز اطمینان خاطر بیشتری پیدا کنند، به‌علاوه، این موضوع می‌تواند مردم بومی را نیز تشویق کند تا با خیال راحت در این بخش فعالیت کنند.
پایان سخن آنکه اجرای طرح هوشمندسازی حفاظت از پارک ملی گلستان هرچند عنوان و نام پرطمطراقی دارد ولی واقعیت آن است تا زمانی که قوانین حمایتی از محیط‌بانان اصلاح نشود و فرایند افزایش تعداد محیط‌بانان و تجهیزات آنها اجرایی نشود نمی‌توان به اجرای چنین طرح‌هایی دلخوش باشیم.
حفاظت از محیط زیست نیازمند عزم ملی، حمایت مستمر مالی، اصلاح قوانین حمایتی، افزایش نیروی انسانی کارآمد و مشارکت فعال جوامع محلی است. فناوری‌های نوین، بدون بستر انسانی و قانونی مناسب، نمی‌توانند به‌تنهایی تضمین‌کننده حفظ امنیت محیط‌بانان و حیات وحش باشند. اگر می‌خواهیم محیط‌بانان دیگر شهید نشوند، باید فراتر از شعار و نمایش، تدابیر عملی و مستمر اتخاذ کنیم تا این حافظان طبیعت، با امنیت کامل به وظیفه خطیر خود ادامه دهند و آینده‌ای روشن را برای ذخایر طبیعی کشور رقم بزنیم.
انتهای پیام/+
