استان گلستان به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خود در مسیر ترانزیت مواد مخدر از مرزهای شرقی کشور قرار گرفته است، با تغییرات ساختاری و ماهوی در الگوهای مصرف و کاهش سن ابتلا مواجه شده و از "استان بارانداز" مواد مخدر به "استان مقصد" تبدیل شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر به عنوان یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین پدیده‌های اجتماعی در استان گلستان، در بستر جمعیتی حدود دو میلیون نفر با ویژگی‌های متنوع فرهنگی و قومیتی، تهدیدی جدی برای سلامت اجتماعی به شمار می‌رود. این استان که به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خود در مسیر ترانزیت مواد مخدر از مرزهای شرقی کشور قرار گرفته است، با تغییرات ساختاری و ماهوی در الگوهای مصرف و کاهش سن ابتلاء مواجه شده و از "استان بارانداز" مواد مخدر به "استان مقصد" تبدیل شده است؛ وضعیتی که نمایانگر شدت و پیچیدگی چالش‌های پیش‌روی متولیان سلامت اجتماعی است.
با وجود برنامه‌های متنوع و مداخلات فرهنگی، آموزشی و پیشگیرانه، روند افزایشی و فراگیری اعتیاد در استان، نشان می‌دهد که مواجهه با این پدیده نیازمند رویکردی فراتر از تلاش‌های صرف دستگاه‌های دولتی است و به بسیج عمومی، مشارکت بین‌بخشی و تغییرات بنیادین در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی نیاز دارد. محدودیت‌های مالی، پیچیدگی‌های روانشناختی مبتلایان، توسعه شبکه‌های عرضه مواد و تغییر ماهیت مواد مخدر، از جمله عوامل عمده‌ای هستند که مانع تحقق اهداف پیشگیری و کنترل اعتیاد شده‌اند.
در همین باره سیدامیر میرفندرسکی، سرپرست اداره فوریت‌های اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌ها و بازتوانی اعتیاد اداره کل بهزیستی گلستان در یادداشتی به این مقوله پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
پدیده اجتماعی اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر در استان گلستان با ویژگی‌هایی نظیر حدود دو میلیون نفر جمعیت و تنوع قومیتی و فرهنگی از یک سو و همچنین، قرار گرفتن در مسیر ترانزیت مواد مخدر از مرزهای شرقی کشور، کاهش سن ابتلاء ( مصرف) و تغییر الگوی مصرف مواد مخدر، این پدیده اجتماعی را در راس آسیب‌های اجتماعی و به عنوان مهمترین دغدغه مسئولان و متولیان نظام سلامت اجتماعی در آورده است.
ضمن این که نباید از این مسئله غافل شد که در روزگاری نه چندان دور، استان گلستان بعنوان استان "بار انداز" مواد مخدر مطرح بوده، حال آن که امروزه، از این استان به عنوان "استان مقصد" یاد می‌کنند. به عبارتی بارگیری مواد مخدر از مبدا، منحصراً برای استان گلستان صورت می‌گیرد.
این در حالی است که به‌طور مستمر، برنامه‌ها و اقدامات فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و مداخله‌ای متنوعی از سوی دستگاه‌های متولی نظام سلامت اجتماعی در راستای پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب اجتماعی اعتیاد، اجرا و اعمال می‌شود. در صدر دستگاه های متولی در برابر پدیده اجتماعی اعتیاد، استانداری، در قامت ریاست شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر قرار داشته و سایر دستگاه‌های اجرایی دولتی و عمومی، نظیر فرماندهی انتظامی، بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان، کمیته امداد حضرت امام(ره) و غیره به‌عنوان اعضای این شورا، بر اساس ضوابط و دستورالعمل‌های اجرایی، اقدامات و مداخلات فرهنگی اجتماعی متعددی را در راسنای کاهش عرضه، تقاضا و درمان معتادان در دستور کار خود دارند.
در میان دستگاه‌های عضو شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی به‌عنوان محوری‌ترین دستگاه دولتی متولی رفاه اجتماعی، دارای جایگاه ویژه ای در توسعه نظام سلامت اجتماعی بوده، به قسمی که به واسطه ایفای نقش‌های موثر و مطلوب در " توسعه و تعمیق" شاخص‌های مرتبط با سلامت روانی اجتماعی آحاد جامعه، " دبیر خانه نظام سلامت اجتماعی" به این دستگاه اختصاص یافته است.
به تناسب "مسئولیت اجتماعی" سازمان بهزیستی کشور در قبال سلامت نظام اجتماعی، در استان گلستان، اداره کل بهزیستی، به‌عنوان یکی از دستگاه‌های عضو شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، موظف و مکلف به اجرای طرح‌ها و برنامه‌های متعدد و متنوع در راستای پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب اجتماعی اعتیاد است. به همین منظور و بر اساس تغییرات انجام شده در ساختار تشکیلات اداری سازمان بهزیستی کشور، اداره فوریت‌های اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌ها و بازتوانی اعتیاد، در اداره کل بهزیستی گلستان، متولی اجرا و نظارت بر برنامه‌های مرتبط با پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب اعتیاد است. این اداره با اعتقاد بر رویکرد " تقدم پیشگیری بر درمان" در مناطق، محلات و اجتماعات شهری و روستایی، اماکن و مراکز نظامی، صنعتی و کارخانجات، مدارس، دانشگاه‌ها، خوابگاه‌های دانشجویی و غیره در طول سال، برنامه‌های متنوعی را در قالب طرح‌های ذیل اجرا می‌کند:
1) طرح پازک( پیشگیری از اعتیاد کودکان و زنان)
2) طرح پاترا( پیشگیری، آموزش، توانمندسازی، و ارتقاء مشارکت اجتماعی)
3) طرح کارزار رسانه ای مقابله با اعتیاد( والدین آگاه، فرزند ایمن)،
4) طرح کیان( کارمند یاری)
5) طرح ارتقای توانمندی شناختی-رفتاری( با هدف افزایش آگاهی و مهارت‌های افراد در مواجهه با مشکلات و رفتارهای پرخطر، به پیشگیری از اعتیاد)
6) برنامه پیشگیری اجتماع محور( با هدف پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های کاری، محلات و مدارس)
7) برنامه درمان سرپایی و بستری داوطلبین بهبودی( کمپ و درمانگاه‌های سرپایی )
بر اساس آن چه گفته شد و عنایت به اقدامات سایر دستگاه‌ها در مواجهه با پدیده اجتماعی اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر، در نگاه اول به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نبوده یا در هدف‌گذاری برنامه‌ها خطا یا انحراف وجود دارد. به عبارتی دیگر، عامه مردم انتظار و چشمداشت عمده‌شان، ریشه‌کن کردن اعتیاد است. حال آن که در واقعیت، تلاش کلیه دستگاه‌های حوزه فرهنگی و اجتماعی، مبتنی بر پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب اعتیاد بوده و اساساً امکان ریشه‌کنی یا حذف هیچ پدیده اجتماعی برای دولت امکان‌پذیر نیست، چرا که در مواجهه با این پدیده و سایر پدیده‌های اجتماعی، تمامی مولفه‌ها و متغیرهای موثر بر ظهور و شیوع، در اختیار یا کنترل متولیان حوزه سلامت نیست و همین امر سبب می‌شود صرفا موجبات پیشگیری، کنترل و کاهش آثار و پیامدهای آسیب‌های اجتماعی را فراهم کند. بخش دیگر این مسئله، معطوف به بستر و زمینه و ساختار نظام اجتماعی برمی‌گردد.
به بیان دیگر، مادام که مردم جامعه، نسبت به این پدیده اجتماعی از اهتمام و تشریک مساعی مبتنی بر طرد و دفع برخوردار نباشند، در عمل، تلاش‌های سازمان بهزیستی و سایر دستگاه‌های فرهنگی، موثر واقع نخواهد شد.
با عنایت به مطالب موصوف، عمده‌ترین موانع موجود در مسیر تحقق اهداف، وظایف و ماموریت‌های مرتبط با پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب اجتماعی اعتیاد شامل موارد زیر است:
1) تغییر سریع شکل و ماهیت مواد مخدر
2) وجود نگرش مثبت به مواد مخدر (مثال: مصرف فلان ماده مخدر، برای فلان بیماری موثر است.)
3) تنوع و تکثر مواد مخدر و عرضه سریع و همه‌گیر آن در جامعه
4) تنها بودن حوزه سلامت در مقابل بسیج و وحدت آسیب‌های اجتماعی از جمله مواد مخدر
5) توسعه‌یافتگی شبکه‌های تولید و عرضه مواد مخدر
5) ویژگی‌های فردی و روانشناختی متنوع افراد مبتلا به مواد مخدر
6) حمایت و پشتیبانی قدرت‌های پنهانی و حامی تولیدکنندگان مواد مخدر
7) عدم تناسب بین تخصیص و توزیع اعتبارات حوزه اعتیاد( اعتبارات ابلاغی یا ملی)
8) دسترسی آسان به مواد مخدر
این هشت مورد، تنها بخشی از عوامل موثر بر ظهور و شیوع پدیده اجتماعی اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر بوده و متغیرهای دیگری نیز در این مسئله دخیل هستند که از حوصله این گفتار خارج است. با توجه به تجارب سازمان بهزیستی در فرایند مداخلات و حمایت‌های روانی اجتماعی از افراد مبتلا به اعتیاد، موارد ذیل به‌عنوان راهکارهای پیشنهادی در برابر این پدیده مطرح هستند:
1) توسعه و تعمیق فعالیت‌های آموزشی در قالب پیشگیری اولیه از اعتیاد
2) توسعه و تعمیق برنامه‌های آموزشی با رویکرد اجتماع محور
3) اجرای مستمر و هدفمند سیاست‌های تشویقی در قبال استمرار بهبودی و سلامت معتادان
4) توسعه کمی و کیفی پایگاه‌های خدمات اجتماعی در محلات آسیب‌خیز و کمتر توسعه یافته
5) افزایش سقف تسهیلات بانکی ویژه اشتغالزایی معتادان
6) توجه به تمامی ابعاد وجودی فرد معتاد در فرایند بهبودی
7) تمرکز بر توانمندسازی روانی اجتماعی و اقتصادی افراد بهبود یافته و پرهیز از تمرکز بر درمان صرف اعتیاد
8.توجه و تمرکز به نقش و جایگاه نهاد خانواده به‌عنوان مولفه‌ای تاثیرگذار در استمرار بهبودی
9) تجمیع منابع و امکانات دستگاه‌های اجرایی و تشریک مساعی و اهتمام در درمان اعتیاد
10) پرهیز از موازی کاری
11) پرهیز از انجام و اجرای فعالیت‌های صرف ارزش نهاد در درمان معتادان
12) پرهیز از اقدامات انفعالی و تاکید بر رویکرد اقناعی در درمان اعتیاد
امید است با افزایش آگاهی‌های عمومی در برابر پدیده اجتماعی اعتیاد به‌ویژه افزایش مهارت‌های فردی، اجتماعی و خانوادگی آحاد جامعه، شاهد جامعه ای سالم و مبتنی بر نشاط اجتماعی باشیم.
انتهای پیام/
