بحران کم‌آبی و خشکسالی در گلستان دیگر از مرز هشدار گذشته و در حال تبدیل به یک بحران جدی است؛ بحرانی که پیامدهای جدی محیط زیستی، کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی و غیره خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، بحران آب در گلستان دیگر نه پیش‌بینی است، نه هشدار. اعداد و آمار، تصویری واضح از یک زخم عمیق را ترسیم می‌کنند؛ زخمی که ریشه در آسمانی کم‌باران، رودهایی نیمه‌جان و سفره‌هایی دارد که در سکوت، هر روز تهی‌تر می‌شوند.
آب، شاهرگ حیات هر سرزمینی است و گلستان، استانی که نام سبزش فریبنده است، به سرعت در حال تبدیل شدن به سرزمینی خشک و بی‌آب است. این استان امروز با چالشی جدی روبه‌روست که نشانه‌های آن در کاهش قابل توجه بارش‌ها، کم‌آبی رودخانه‌ها و کاهش ذخیره آبخوان‌های زیرزمینی خودنمایی می‌کند.
شرکت آب منطقه‌ای گلستان آماری درخصوص وضعیت بارش‌ها در استان ارائه کرده که نشان می‌داد آسمان گلستان دیگر مانند گذشته سخاوتمند نیست.
براساس این آمارها از ابتدای مهرماه 1403 تا پایان خرداد 1404 ( سال آبی جاری) میزان بارش‌ها در گلستان به میزان 35.1 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است. این عدد به‌ظاهر تنها یک رقم است، اما اگر این کاهش را نسبت به دوره درازمدت متوسط بارش‌های استان هم در نظر بگیریم، مشاهده می‌شود که 24 درصد کمتر از متوسط تاریخی بارش‌ها بوده است. این یعنی بحران صرفاً یک نوسان کوتاه‌مدت نیست؛ بلکه نشانه یک خشکسالی ساختاری است که می‌تواند در سال‌های آینده به تشدید بحران آب منجر شود.
اما کاهش بارش‌ها چه تأثیری بر منابع آبی گلستان گذاشته است؟ کاهش بارش‌ها باعث کاهش تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی شده و از سوی دیگر جریان رودخانه‌ها را کاهش داده است. این مسئله به‌ویژه در شرایطی که برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی افزایش یافته، می‌تواند به تشدید بیلان منفی منابع آبی بیانجامد.
آمار مربوط به جریان رودخانه‌ها، به وضوح نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از منابع آب سطحی گلستان در آستانه خشکی یا افت شدید قرار دارند. در حوضه آبریز اترک، جریان رودخانه‌ها به‌طور وحشتناکی 91.6 درصد کاهش یافته است؛ این میزان به معنای تقریبا از دست رفتن تمام جریان رودخانه‌ای است که به‌عنوان یک منبع حیاتی در منطقه شناخته می‌شود. چنین وضعیتی پیامدهای جبران‌ناپذیری برای کشاورزی، صنایع و محیط زیست منطقه به دنبال خواهد داشت.
حوضه قره‌سو نیز با 79.4 درصد کاهش جریان رودخانه مواجه است؛ این افت شدید جریان، فشار مضاعفی بر منابع آبی سطحی وارد کرده و معیشت مردم حوضه را تهدید می‌کند. گرگان‌رود با 71 درصد کاهش جریان، نقش خود را در تأمین آب شرب و کشاورزی از دست داده و خلیج گرگان هم با وجود کاهش کمتر، باز هم در معرض آسیب زیست‌محیطی است.
این کاهش‌های شدید در جریان رودخانه‌ها، علاوه بر کاهش منابع آب، باعث کاهش کیفیت آب، تشدید شوری و کاهش توان اکوسیستم‌های وابسته به رودخانه‌ها و تالاب‌ها می‌شود.
از سوی دیگر باید تصریح کرد که کاهش شدید ذخیره آبخوان‌های گلستان یکی از بزرگ‌ترین هشدارهای این بحران است.
آبخوان‌های کم‌عمق استان در خرداد 1404 نسبت به میانگین 33 سال گذشته، بیش از 283 میلیون متر مکعب کاهش ذخیره آب دارند؛ رقمی که نمایانگر کاهش بسیار شدید تغذیه این سفره‌ها است. این کاهش ذخیره زیرزمینی می‌تواند به دلیل کاهش بارش، افزایش برداشت و یا تخریب ساختار سفره‌های آبخوانی باشد.
آبخوان‌های عمیق نیز وضعیت نامناسبی دارند؛ ذخیره آن‌ها نسبت به متوسط 23 سال گذشته 79.9 میلیون متر مکعب کمتر شده است. کاهش ذخایر آب زیرزمینی، یعنی اینکه در درازمدت نه تنها ظرفیت پاسخگویی به نیازهای آبی کاهش یافته بلکه آسیب‌های بلندمدتی به تعادل اکولوژیکی منطقه وارد می‌شود.
در استانی که حتی یک سد برای تامین آب شرب وجود ندارد و حدود 95 درصد تولیدی از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود، این کاهش شدید در ذخیره آبخوان‌ها، شرایط را سخت و سخت‌تر می‌کند.
کم‌آبی گلستان بیش از یک بحران محیط زیستی است؛ این مسئله در حال تبدیل شدن به بحران اقتصادی و اجتماعی است. کشاورزی که اصلی‌ترین منبع درآمد مردم است، شدیداً آسیب دیده است. کاهش منابع آبی باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی شده و درآمد کشاورزان را تحت فشار قرار داده است. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل کم‌آبی مجبور به تغییر شغل، مهاجرت به شهرها و یا کاهش سطح زندگی خود شده‌اند.
کافی است در مسیر بین شهرها به دو طرف جاده‌ها نگاه کنید بسیاری از اراضی را خواهید دید که به دلیل کمبود آب، بدون کاشت محصول رها شده‌اند.
از سوی دیگر، صنایع وابسته به آب، به ویژه صنایع غذایی و صنایع تبدیلی کشاورزی، تحت فشار کاهش ظرفیت تولید و افزایش هزینه‌ها قرار گرفته‌اند. کاهش کیفیت و کمیت آب شرب نیز تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است که می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری داشته باشد.
در چند دهه اخیر، تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی موجب شده‌اند که بارش‌ها در گلستان به‌تدریج کاهش یابد. داده‌ها نشان می‌دهد که در دهه‌های 1370 و 1380 بارش‌ها نسبتاً پایدار بوده، اما از دهه 1390 به بعد، روند کاهشی بارش‌ها تشدید شده است.
در روزهای گذشته نیز شرکت آب و فاضلاب گلستان از مردم استان خواسته با توجه به گرمای شدید هوا و کاهش منابع آبی، مدیریت مصرف آب را در دستور کار قرار دهند.
انتهای پیام/
