از اینچه‌برون تا اوراسیا؛ راه صادرات گلستان از کجا می‌لنگد؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، با وجود رشد چشمگیر 42 درصدی ارزش صادرات گلستان در سال 1403 و عبور از مرز 463 میلیون دلار، سهم این استان از کل تجارت خارجی کشور تنها حدود 0.8 درصد است؛ وضعیتی که نشان می‌دهد استان با وجود ظرفیت‌های بالای اقتصادی و جغرافیایی، هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در بازارهای بین‌المللی بیابد و برای جهش اقتصادی نیازمند اصلاحات ساختاری و راهبردی عمیق است.

صادرات استان گلستان در سال گذشته، مطابق آمار رسمی، با افزایش قابل توجهی همراه بوده است؛ به طوری که ارزش کالاهای صادراتی این استان در سال 1403 به 463 میلیون دلار رسید که نسبت به سال 1402 رشدی 42 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین حجم کالاهای صادر شده از نظر وزنی 32 درصد افزایش یافته و ارزش هر تن کالای صادراتی نیز با 7 درصد رشد به 644 دلار رسیده است. این آمارها در نگاه نخست نشانه‌های روشنی از پیشرفت در حوزه تجارت خارجی استان هستند.

با همه این موفقیت‌ها اما سهم استان گلستان از تجارت خارجی کل کشور هنوز کمتر از یک درصد و دقیقاً حدود 0.8 درصد است. این نسبت، گرچه نسبت به 0.6 درصد سال 1402 کمی بهبود یافته، اما فاصله چشمگیری با پتانسیل اقتصادی و جغرافیایی گلستان دارد.

این در حالی است که گلستان، استانی با ظرفیت‌های متنوع کشاورزی، صنعتی و معدنی است که از موقعیت ویژه جغرافیایی در مجاورت کشورهای منطقه اوراسیا بهره‌مند است. دسترسی کوتاه و ارزان قیمت به کشورهای آسیای میانه از یک سو و برخورداری از مسیرهای دسترسی جاده‌ای و ریلی در مرز اینچه برون، ظرفیت تجارت دریایی و حمل و نقل هوایی با وجود فرودگاه بین المللی گرگان سبب شده تا این استان مزیت خوبی برای صادرات کالاهای تولیدی خود داشته باشد.

در کنار آن ظرفیت بزرگی تحت عنوان منطقه آزاد اینچه برون نیز در منطقه مرزی استان وجود دارد که در صورت فراهم شدن امکانات لجستیکی و تأمین زیرساخت‌ها می‌تواند به دروازه ورود ایران به آسیای میانه تبدیل شود.

علاوه براین پیمان‌های منطقه‌ای نظیر پیمان اوراسیا، فرصتی بزرگ برای توسعه صادرات فراهم می‌کند. آن طور که درویشعلی حسن‌زاده، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان گفته است صادرات این استان به کشورهای عضو پیمان اوراسیا در سال گذشته بالغ بر 168.6 میلیون دلار بود که رشدی 58 درصدی نشان می‌دهد.

علاوه براین رشد صادرات به کشورهای همسایه نظیر ترکمنستان (75 درصد رشد نسبت به سال قبل از آن (1402)) و قزاقستان (67 درصد رشد) نیز بیانگر تمرکز استان بر بازارهای منطقه‌ای است. اما چرا با وجود چنین ظرفیت‌ها و رشدهای نسبی، سهم استان در تجارت خارجی کشور کمتر از یک درصد باقی مانده است؟ پاسخ در عوامل متعدد ساختاری و نهادی نهفته است.

اولین و مهم‌ترین عامل، ضعف زیرساخت‌های صادراتی و لجستیکی استان است. هرچند پروژه‌های توسعه‌ای و آغاز عملیات اجرایی منطقه آزاد اینچه برون در ماه‌های اخیر آغاز شده است اما هنوز این زیرساخت‌ها کافی و مناسب نیست.

 مشکلات مربوط به فرآیندهای اداری و بروکراسی پیچیده یکی دیگر از این مشکلات است. علی‌رغم تشکیل کارگروه‌های تسهیل و توسعه صادرات، بخش قابل توجهی از موانع اداری همچنان پابرجاست و باعث کاهش انگیزه بازرگانان و صادرکنندگان می‌شود. به ویژه مشکلاتی در حوزه صدور مجوزها، تامین مالی، ارز و بازگشت سرمایه وجود دارد که نیازمند اصلاحات بنیادین در سطح ملی است.

ضعف در توسعه بازارهای بین‌المللی و بازاریابی تخصصی محصولات را می‌توان یکی دیگر از مشکلات برشمرد. بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان استان گلستان به دلیل محدودیت‌های دانش بازار، کمبود اطلاعات دقیق درباره نیازهای مشتریان خارجی و فقدان استراتژی‌های بازاریابی حرفه‌ای، نتوانسته‌اند به بازارهای پربازده‌تر و متنوع‌تری دسترسی پیدا کنند. این موضوع موجب شده استان عمدتاً به بازارهای همسایه محدود بماند و از فرصت‌های بالقوه در بازارهای اروپایی، آسیای میانه و خاورمیانه به طور کامل بهره‌مند نشود.

کمبود نیروی انسانی متخصص و آموزش‌های هدفمند در حوزه تجارت بین‌الملل است. مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان، به ضرورت تربیت و افزایش تعداد بازرگانان حرفه‌ای با برگزاری دوره‌های آموزشی اشاره کرده است، اما این تلاش‌ها هنوز در مقیاس کافی و سازمان‌یافته اجرا نمی‌شوند و نیازمند برنامه‌ریزی مستمر و گسترده‌تر هستند.

در حال حاضر صادرات گلستان به 30 کشور مختلف انجام می‌شود که بازارهای ترکمنستان و قزاقستان نقش کلیدی در این روند دارند. به گفته حسن‌زاده صادرات به ترکمنستان با رشد چشمگیر 75 درصدی به 161.2 میلیون دلار و صادرات به قزاقستان با 67 درصد افزایش به 149.3 میلیون دلار رسید. همچنین، صادرات به کشورهای ازبکستان، افغانستان، روسیه، ارمنستان و پاکستان نیز به ترتیب با رشد‌های 82، 64، 21، 9 و 8 درصد همراه بوده است.

گلستان در برخی حوزه‌ها به رتبه‌های برتر کشوری دست یافته است؛ این استان رتبه سوم صادرات پنیر، پریفرم و پلی استایرن و رتبه دوم صادرات مرغ کشور را داراست. علاوه بر این، گلستان رتبه اول صادرات به قزاقستان، رتبه دوم صادرات به ترکمنستان و رتبه سوم صادرات به بلغارستان را نیز کسب کرده است.

بنابر اعلام مدیرکل صمت گلستان، تقسیم‌بندی صادرات استان نشان می‌دهد که حدود 310 تا 320 میلیون دلار آن مربوط به مواد صنعتی و معدنی و 144 میلیون دلار مربوط به تولیدات کشاورزی است. 

درویشعلی حسن‌زاده، درباره وضعیت صادرات استان اظهارکرد: سهم گلستان از صادرات کشور در سال 1403 به 0.8 درصد رسیده که نسبت به 0.6 درصد سال 1402 رشد قابل توجهی است. هرچند موانع متعددی در مسیر تجارت خارجی وجود دارد که بخشی استانی و بخشی ملی و بین‌المللی است، اما با تلاش‌های کارگروه‌های تسهیل و توسعه صادرات، بسیاری از مشکلات استانی رفع شده‌اند.

وی افزود: در دو سه سال اخیر شاهد روند مثبتی در حوزه تجارت خارجی استان بوده‌ایم و افزایش تعداد بازرگانان حرفه‌ای با برگزاری دوره‌های آموزشی منظم یکی از اقدامات مهم در این زمینه بوده است.

برنامه رشد سالانه تجارت خارجی گلستان براساس قانون برنامه توسعه، 23 درصد پیش‌بینی شده است. سال گذشته هدف‌گذاری برای صادرات استان 380 میلیون دلار بود که با تحقق 463 میلیون دلار، این هدف با موفقیت پشت سر گذاشته شد. هدفگذاری سال 1404 نیز رسیدن به 600 میلیون دلار صادرات است که با روند فعلی و توسعه بازارهای هدف، دور از دسترس به نظر نمی‌رسد. با این وجود هنوز گلستان با همه ظرفیت‌ها و مزیت‌هایی که دارد اما سهمش در تجارت خارجی به یک درصد هم نمی‌رسد و باید دید تدبیر و برنامه ریزی مسئولان استان و رفع موانع صادراتی تا چه اندازه می‌تواند گلستان را در بازارهای دیگر کشورها مطرح کند.

انتهای پیام/